Quan Hi l mt bi th c sc ca Nguyn Tri. Bi th c ng sng tc vo thi im sau chin thng chng qun Minh xm lc. Th hin s suy t v l hng vong ca triu i nh H ngn ngi, ng thi cm thn v ni au ut hn ca anh hng tht th
y chnh l mt bi th mang m ngha v lng dn, c dn th mi chuyn tt thnh. Bi th y p tm trng v v cng su sc. Hy cng chng ti cm nhn ngi bt ti hoa ca nh th Nguyn Tri nh!
I. i Nt V Nh Th Nguyn Tri
– Nguyn Tri (1380-1442) hiu c Trai , qu Chi Ngi (Ch Linh, Hi Dng), sau di v Nh Kh (Thng Tn, H Ty). Cha l Nguyn Phi Khanh, mt hc tr ngho, hc gii, thi hc sinh (tin s). M l Trn Th Thi, con Trn Nguyn n, mt qu tc i Trn. Ln su tui, mt m, ln mi tui, ng ngoi qua i, ng v Nh Kh, ni cha dy hc. Nm hai mi tui, nm 1400, ng thi hc sinh v hai cha con cng ra lm quan vi nh H.
– Nm 1407, gic Minh cp nc t Nguyn Phi Khanh b chng a sang Trung Quc. Nguyn Tri v mt ngi em i theo chm sc. Nghe li cha khuyn, ng tr v, nhng b qun Minh bt gi. Sau , ng tm theo L Li. Sut mi nm chin u, ng gp cng ln vo chin thng v vang ca dn tc.
– u nm 1428, qut sch qun th, ng hm h bt tay vo xy dng li nc nh th bng dng b nghi oan v bt giam. Sau ng c tha, nhng khng cn c tin cy nh trc. ng bun, xin v Cn Sn. l vo nhng nm 1438-1440. Nm 1440, L Thi Tng mi ng tr li lm vic v giao cho nhiu cng vic quan trng.
– ng ang hng hi gip vua th xy ra v nh vua cht t ngt Tri Vi (L Chi Vin, Bc Ninh). Vn cha th t lu i vi Nguyn Tri, bn gian t triu nh vu cho ng m mu git vua, khp vo ti phi git c ba h nm 1442. Ni oan ty tri y, hn hai mi nm sau, 1464, L Thnh Tng mi gii to, ri cho su tm li th vn ng v tm ngi con trai sng st cho lm quan.
– Nguyn Tri l bc i anh hng dn tc v l mt nhn vt ton ti him c ca lch s Vit Nam trong thi i phong kin. Nguyn Tri c mt nh chnh tr, mt nh qun s, mt nh ngoi giao, mt nh vn ho, mt nh vn, mt nh th tm c kit xut. Nhng Nguyn Tri cng l mt ngi phi chu nhng oan khin thm khc, do x hi c gy nn cng ti mc him c trong lch s.
II. Bi Th Quan Hi c Sc
Nguyn Tri l mt nh th ln ca nc ta. ng cng l mt bc i anh hng dn tc v l mt nhn vt ton ti him c ca lch s. Nguyn Tri c mt nh chnh tr, mt nh qun s, mt nh ngoi giao, mt nh vn ho, mt nh vn, mt nh th tm c kit xut. ng s hu mt kho tng th ln v c sc trong c bi th Quan Hi c nhiu ngi bit n v vn nguyn gi tr n hin nay
Hy cng Baithohay.com cm nhn v bi th ny nh!
Quan hi ng ca b
Quan hi
Thung mc trng trng hi lng tin,
Trm giang thit to dic nhin.
Phc chu thu tn dn do thu,
Th him nan bng mnh ti thin.
Ho phc hu mi phi nht nht,
Anh hng di hn k thin nin.
Kin khn kim c v cng y,
Khc ti Thng Lang vin th yn.
Dch ngha
Cc g lp lp trng trc sng bin
Xch st cng c trm di nc phong to nh th
Thuyn c b lt mi bit rng dn chng khc g nc
Cy vo a th him tr cng kh bng mnh tri
Ha phc u c duyn do, u phi ch mt ngy
Anh hng li mi hn nghn nm
Xa nay tri t th v cng tn
Lui v chn cy c my tri t Thng Lang xa xi.
III. Phn Tch Bi Th Quan Hi
Bi th ch Hn Quan Hi, (ng ca bin), c l Nguyn Tri vit sau chin thng chng qun Minh xm lc. Tc gi quan st v suy t. Quan st thin nhin ni ca bin Sc nc bt ngt, m suy t v l hng vong ca triu i nh H ngn ngi, ng thi cm thn v ni au ut hn ca anh hng tht th.
Bi th tht ngn bt c lut ng. Hai cu m u, khi ngun t mt hin thc nh vn cn ang hin hin trc mt:
” Cc g lp lp trng trc sng bin
Xch st ngm di sng cng vy thi! ”
Cc g v xch st, y l nhng th m nh H cho lm chng qun Minh xm nhp vo ca bin nc ta. Cng bng m ni, l nhng vic lm cn thit i vi vic chun b cho cuc khng chin chng ngoi xm lc by gi. C vic hi ging tin nhn Ng Quyn chng qun Nam Hn, i tin L (L Hon) chng qun Tng, v i Trn (Trn Hng o) chng Nguyn Mng, ng cc sng Bch ng, cng l chng gic phng Bc. Nhng tin nhn th thnh cng, cn cha con H Qu Ly th tht bi, cui cng b bt lm t binh, ri cht thm t gic. Ch ring H Nguyn Trng c tha, v c ti, sau lm quan cho nh Minh, c cng ch to sng Thn c cho nh Minh. Vic c qua, nhng vt chng vn ang cn , Cc g lp lp trng trc sng bin / Xch st ngm di sngnh nhng chng tch, rng rng hin hin trc mt v trong tm tng thi nhn, nh th mt ni au xt xa ca lch s. Hai cu , thy r thi ca tc gi.
Bn cu th tip theo, lun v nguyn nhn ca s thnh bi v anh hng tht th.
Nguyn Tri vit: Thuyn b lt, mi tin rng dn nh nc / Cy t him cng kh da, mnh l tri / Ho phc c manh mi, khng phi mt ngy / Anh hng hn my nghn nm sau
S sch chp rng, khi gic Minh chun b xua qun sang xm lc nc ta, cha con H Qu Ly hp bn tm k chng gic. Ngi con c, Tng quc H Nguyn Trng ni rng: nh th khng s, ch s lng dn khng theo! Qu ng nh s tht din ra sau . V qun s, nh H khng c tng ti, ng hn l khng th tp hp c nhn ti. Bn thn H Qu Ly ch l mt nh qun s km ci. My ln lm tng nh nhau vi qun Chim Thnh di triu Trn, H Qu Ly u thua trn, b c i qun m chy tho thn, li cn gian manh ti cho ngi khc, thu vn cng lao v cho mnh. Cn tng lnh triu nh H, phn ln ch l gan chut ( th Nguyn Mng Tun). Vua ti nh vy, lm sao thng gic?
Hung na nh H mi ot vng quyn t nh Trn suy thoi, lng dn cha theo, lm sao c sc mnh gi cho con thuyn t nc khng b lt? Du c ng cc trc sng bin, c ging xch st ca sng, c tm t him xy thnh vng bn, cng chng th no ngn c qun gic d, khi m lng dn khng theo!
Trng Hn Siu, trong bi ph sng Bch ng vit: Gic tan, mun tha thanh bnh / Bi u t him, ct mnh c cao! Khng c thin thi, khng c nhn ho, khng c c cao, ch mi c a li, lm sao m thng gic? Bi th nn Nguyn Tri vit rng Thuyn b lt, mi tin rng dn nh nc (Dn do thu, phc tn dn do thu)! Ch thuyn l dn, lm lt thuyn cng l dn. Khng c s ng h ca nhn dn, sao c th lm nn s nghip ln lao? Vua ti cha con b bt lm t binh, nc mt nh tan (Thuyn b lt), H Qu Ly by gi mi kp nhn ra, mi tin rng sc dn nh nc (Phc tn dn do thu).
Bi hc lch s y, c t xa xa, vy m cha con h H vn dm chn vo vt xe , tht tic lm thay! Tc gi c quy cc nguyn nhn tht bi ca nh H vo mnh tri, th cng ch l tru tng ho mt s tht lch s vo mt khi nim chung nht, nhum mu sc siu hnh m thi. Tuy nhin, sau , tc gi li quay v vi mt kt lun mang m mu sc trit l bin chng:
” Ho phc hu mi phi nht nht
Anh hng di hn k thin nin! ”
Th ngha l mi hin tng v s vt u c ngun gc sinh dit c. Nh ci ho hoc ci phc kia, chng phi t dng m n, chng phi mt ngy m sinh ra, bi thc ra n c mm mng c ri! V nh ci ny l Nhn (nguyn nhn) th ci kia l Qu (kt qu) v ngc li, nh trit l Nhn-Qu ca Pht gio vy thi! t nc ri vo thm ho b ngoi bang dy xo, ngi anh hng cn m hn n my ngn nm sau!…
Cha con Nguyn Tri tng lm quan cho nh H, nn Nguyn Tri c th xem H Qu Ly nh mt v anh hng? Ti cho rng, y khng hn l nh vy! Bn chuyn tht bi ca nh H, nhng hai cu lun ny, tc gi m rng phm vi ch , gi gm tm s ni chung ca nhng ngi anh hng tht th. Cng khng loi tr l d cm v s phn ca chnh ng, ch t nm sau , vng ho tru di v cng xt xa thng cm, cho n nay, vn cn mng m trong lng bao th th hu sinh
Kt thc bi th, tc gi li tip tc lun bn, nhng l s lun bn kha cnh rng ri hn, khi qut hn, qua m nu chn l khch quan, li cng hi c v siu hnh:
” Cn khn kim c v cng
Khc ti thng lang vin th yn ”
(Ci l ca tri t xa nay tht l v cng
Vn l ch sc nc bt ngt, cy khi xa vi)
Ci l ca tri t y l g vy? N v hnh v nh tht y, bi v n l V cng , su xa v cng v cng mu nhim. Thc ra th bn cht ci l ca Cn khn kim c, tc gi ni trn ri, y ch l m rng gi gm mt ni nim man mc bun thng ca ngi trong cuc, ca ngi ng thi m thi! V ci v cng ca tri t, vn cn biu hin ngay y, ch sc nc xanh thm v bt ngt ngoi bin kia, ch Cy khi xa vi kia, nh th nhng chng nhn bt t cho s thng trm du b ca ci ngi!
Mt bi th y p tm trng v v cng su sc. Nhng bi hc m Nguyn Tri nu trong bi th ch Hn ny, n nay vn cn ti mi, v s mi cn ti mi. mt lng dn th cn g? Cu tr li duy nht l s mt tt c! Nguy c an ninh t nc b e do, thy nhn tin. Du c ng cc g lim, ging li st tt c cc ca bin, du c i qun trm vn, v tt c th ngn ni qun xm lc, m nhng ai c th mc nhin m ngi an hng ph qu hay sao?
Trn y chng ti dnh tng qu c gi bi th Quan Hi ca nh th Nguyn Tri y ngha. Bi th bc l ni suy t ca ng v nu r tm quan trng ca dn, mun nc vng cn c lng dn cng ng lng. Hy vng qua bi th bn s cm nhn c ngi bt ti hoa ca ng. Cm n cc bn theo di bi vit ny ca chng ti!
Theo Baithohay.com
