Đường tới Thành phố (3) – Hữu Thỉnh

0
Đường tới Thành phố (3) – Hữu Thỉnh

Chương ba: Điệp khúc những cây cầu

Khúc dạo

Tôi là chỗ thất thường của gió

Khi người yêu cởi áo trao khăn

Tôi là chỗ bước chân đi chậm lại

Người thương nhau dù thương chỉ một lần

Tôi là chỗ những ngang tàng chịu khuất

Nơi con người thuần hóa các dòng sông

Tôi là kẻ thù của những gì chia cắt

Tôi đứng đây vì yêu quá con đường

Nhìn thấy bom nhưng không thể xuống hầm

Tôi không chạy vì tôi là mặt đất

Tôi yêu gió tôi thành người đứng hát

Tôi hát rong qua thanh sắt của mình

Bài ca ấy nhiều người đã thuộc

Vẫn điệu chèo, điệu lý quê hương

Lắm khúc vui nhưng không hóa véo von

Có khúc buồn nhưng cuộc đời vốn khỏe

Tôi gọi về những tuổi những tên

Như mùa thu gọi heo may rải rác

Với thời gian tôi xin làm đá tạc

Hỡi mây trời hãy xuống hát cùng tôi.

Khúc một: Bàn đạp

Lạt chẻ nghiêng đan quạt nan cho mẹ

Thổi nắng đi cho mẹ chút thư nhàn

Chiếc dây phơi căng chéo góc sân

Cây đàn ấy hát bằng màu áo

Áo cất đi chim ri đến đậu

Đàn con từ trong cửa ùa ra

Những chiếc lông chim thành huyền thoại bay vù

Vun cây ớt đón mùa mắm tép

Mắm để dành ăn gặt ăn cày

Năm vài lần thăm bạn đó đây

Quà cho bạn không đứa nào khám xét

Chừng cũng đủ để thành "tên nguy hiểm"

"Tên cứng đầu chống lại quốc gia"

Chúng đem tới nhà tù

Và anh thành cộng sản

Quạt khép mở trên tay của mẹ

Thành tín hiệu qua đường

Cây ớt che miệng hầm

Chiếc dây phơi kéo cờ khởi nghĩa.

***

Anh đã qua những ngày tưởng chừng không qua nổi

Nụ cười bán tín bán nghi

Giỗ tết tường trình liên gia kết phái

Chúng chồng tiền một cái đầu đảng viên

Chúng chuốc rượu cho một thằng phản bội

Chúng phục kích ngoài mí vườn

Chúng rình rập sau một đôi kiếng mát

Thằng Đại Việt, lũ hội đồng

Cắt máu ăn thề trên lá cờ ba sọc

"Với cộng sản thì phải bừa tận gốc"

Những tên lính xăm hầm

Mài thuốn xuống sân xi-măng nhà xã trưởng

Nhạc dạo đầu cho một ngày "bình định"

Chó nghe chó chạy cuồng

Gà nghe gà bỏ ổ

Cây nghe cây thui từng chiếc rễ

Người nghe nắn túi sờ căn cước

Những đồng tiền nghe bật khỏi tủ khỏi rương

Chéo đội hình cánh sẻ

Chúng bắt đầu "phụng sự quốc gia"

Chúa được hôn bằng hơi rượu say mềm

"Xin Chúa ban cho chúng tôi hàng ngày dùng đủ và tha nợ chúng tôi"

Câu kinh rơi giữa hai hàng dân vệ

Thêm một người bị cắm cọc bêu đầu

Thêm một người bị lôi đi mất tích

Thêm một người bị chụp ảnh lăn tay

Thêm một làng bị quăng bom hủy diệt

"Nhưng cuộc càn sẽ không bao giờ dứt

Cho tới khi nhổ cộng sản sạch trơn"

Tên quận trưởng trình lên ngài tỉnh trưởng

Để lĩnh thêm trợ cấp cuối kỳ

Chúng nó còn cần hiệu giặt là quần áo

Để xóa đi vết máu cuộc càn

Vẫn còn người để anh gây cơ sở

Chúng nó cần nơi ăn nhậu lai rai

Để nuốt trôi ám ảnh qua ngày

Vẫn còn đất để cho anh trụ bám

Suốt cứ thế âm thầm nuôi lớn biển

Cứ âm thầm chảy xiết với thời gian

***

Ống thông hơi một sợi thở nhỏ nhoi

Nối xóm làng dưới rậm rì tán ớt

Chị nuôi anh dưới đất

Năm năm trời anh nhìn chị trong đêm

Chị gặp anh mà không hay anh ốm mập

Gặp anh mà không hay anh đen trắng ra sao

Chỉ nghe giọng anh mỗi ngày nặng xuống

Chị góa bụa trong hồ sơ tự khai

Chị cười cợt với thằng chỉ điểm

Người nó thắt y chiếc còng số tám

Cứ hau háu rình chộp chị mang đi

Chị cố làm cho thật lẳng lơ

Thắt vạt áo trước bao lời dị nghị

Mỗi năm một lần cúng kỵ

Khấn anh xong mang xôi trái xuống hầm

Hầm xịch mở một vuông đêm thăm thẳm

Đêm lại về cho mặt đất tái sinh

Đêm xóa đi những vết giày đinh

Những lỗ thuốn dài hun hút

Những mẩu thuốc những lời thô tục

Chỉ còn lại nhân dân vằng vặc dưới sao trời

Nhân dân trở về qua tay người móc nối

Qua lời ru gửi gắm xa xôi

Anh không quên mang trăng vào nhà

Trăng buồn trăng phải sáng qua vườn người

Nhân dân bao dung tin vào nhân nghĩa

Gọi về dăm ba tên tuổi lạc loài

Ôi nhân dân! Tấm lá chắn diệu kỳ

Người nhận mọi vết xăm cho căn hầm nguyên vẹn

Người thâm trầm như đêm

Người tinh nhạy như đêm

Người kéo co giành giật lại đôi kèo

Tay bện thêm dây

Chôn chôn thêm cọc

Ghìm lại đất

Đôi kèo hình chữ nhân

Xoạc ra thành chữ nhất

Bay trợn trừng ta bấm lút ngón chân

Bay giương súng ta chùng kèo cho ngã

Mồ mả ông cha không dạy ta buông tay

Con cháu không mong ta than thở

Ta đục ta bào đâu phải đón bơ vơ

Qua mỗi lần chống phá

Lại xác xơ, lại vạc bớt ngôi nhà

Nhưng mặt đất vẫn mênh mông mặt đất

Con gà trống cù kỳ quanh vại nước

Hạt thóc ngậm vào thành ngọc của tình yêu

Tiếng nó gáy rung vang cườm ngũ sắc

Báo cho du kích đã qua chiều

Nghe khẩu lệnh những căn hầm chuẩn bị

Rục rịch chiều nắng chếch lỗ thông hơi

Và mùa xuân, anh nghe rõ mùa xuân

Hoa xoan rụng trước cửa hầm tím cát

Tiếng ếch nổi nênh dọc bờ khoai nước

Cò lại về đậu trắng cánh đồng sâu

Tiếng lựu đạn nổ âm trong nhà tên cảnh sát

Mũi tiến công xuất phát tự khu mồ

Cắm cờ trên dinh quận trưởng Ninh Hòa

Mười tay súng tiến công đồn Dục Mỹ

Anh đã khóc chỉ vì không sao cả

Nghe bà con gọi đích tên anh

Cái tên trèo dừa đánh đu với gió

Cái tên đuổi còng mí biển hát lang thang

Ngọn cờ đây anh ngắm giữa ban ngày

Bà con đó đất đai mình hiển hiện

Cây ớt che anh bây giờ ớt chín

Dấu chân gà hàng gạch chỉ mờ rêu

Chị giở ra chiếc áo ngày nào

Anh thương chị khen vẫn vừa y trước

Này nếp chạy ngang, này đường sổ dọc

Chị ngượng ngùng như thể mới nàng dâu

Chị làm anh sững sờ khói bếp

Anh hỏi hoài làm chị hay quên

Anh hỏi hoài để được nghe chị nói

Hàng tre thưa đem gió rắc lên thềm

Các chiến sĩ hành quân trên lộ Một

Không kịp dừng, không kịp biết tên anh

Nhưng họ biết có một vùng tranh chấp

Một vùng đất kiên trinh làm bến đón quân về

Cây tre lạt chưa buộc lành tấm phên rách gió

Giếng đầu làng chưa lắng kịp sau mưa

Hãy vạch mặt những thằng bắn lén

Ngực anh đau tay bíu lấy thân dừa

Hãy vạch mặt những thằng bắn lén

Sóng đang gầm ngoài vịnh Văn Phong

Hãy vạch mặt những thằng bắn lén

Cánh cò bay sấp ngửa trên đồng

Đất ru

Tôi xin làm cỏ ru anh

Trồng cây ơn nghĩa xung quanh hồn người

Tôi ru nhẹ bớt mưa rơi

Sương tan sơm sớm nắng trời rộ mau

Khúc hai: Cửa mở

Căn hầm đất sặc mùi dây cháy chậm

Tôi bước vào gió đến ở cùng tôi

Nắng cũng xuống

Soi từng dòng nhật ký

Tay tôi nâng tâm sự một con người

Tôi nhận ra bộc phá viên giỏi toán

Những chương trình và nỗi nhớ chen ngang

Tôi gặp lại bàn tay hơ lửa

Những ngón học trò lấn bấn không yên

Tôi vòng về những năm tháng anh qua

Những khát vọng suốt chặng đường đuổi giặc

Những năm gian khổ mà hay hát

Những chân trời súng, xẻng thức qua đêm

Anh lớn lên đâu biết trước một ngày

Ngồi nhặt sấu dưới vòm cây sốt rét

Nắng ký-ninh rải rác dọc rừng thưa

Thèm trăm thứ nhưng đồng bằng thèm nhất

Khi anh hiểu nhân dân, nhân dân đang chia cắt

Yêu Tổ quốc mình, Tổ quốc bị chia đôi

Nỗi đau ấy góp đời mình để xóa

Quàng bao gạo xa nhà

Anh thành bộc phá viên

Khi anh lên ôm bộc phá lao lên

Khi anh xuống dìu đồng đội ngã

Khoảng cách giữa hai chớp lửa

Không kịp cho anh khoét một căn hầm

Hành trình khắt khe, hành trình qua dây thép

Bước chân anh không do dự nửa vời

Cửa mở

Anh không chọn cho mình nơi che chở nào hơn

Để tạo những bất ngờ

Anh cắt ngắn từng đoạn dây cháy chậm

Dây càng ngắn khoảng an toàn càng ngắn

Địch kinh hoàng nguy hiểm cũng nhiều hơn

Cửa mở

Đồng đội đi qua để tới chiến công mình

Trận đánh đi qua thành bản tin giờ chót

Những người vỗ tay không biết anh

Họ vội vã đi về mọi phía

Những lo toan hối hả đời thường.

Ở đâu đó với nụ cười lặng lẽ

Anh lại bắt đầu với một thói quen

Nghĩ về họ, như là không thể khác.

Từ nay tôi thành kẻ nợ nần

Thành máu thịt những bụi bờ lau lách

Tôi đi qua cửa mở của anh

Nhận lấy những ban mai dang dở

Những ban mai đòi tới đích cuối cùng

Tôi biết

Có lá thư anh vẫn chờ mong

Đang đuổi theo anh như đám mây đuổi nắng

Mẹ đang xếp lại cho anh bộn bề giá sách

Nhưng nhớ thương thì biết xếp vào đâu

Những điểm chín, điểm mười không còn an ủi mẹ

Tôi biết

Vải đang đóng cùi để kịp dày vào hạ

Tu hú kêu sốt ruột bờ đê

Anh vẫn thích ra cất tôm ngoài bãi

Trưa đem cơm sâm sẩm cưỡi trâu về

Trước căn cứ Đồng Dù

Mộ anh chỉ cho tôi đường vào thành phố

Tháng tư tim tím hoa sầu đông

Vườn nhà ai cây xoài bói quả.

Đất ru

Tôi xin làm cỏ ru anh

Trồng cây ơn nghĩa xung quanh hồn người

Tôi ru nhẹ bớt mưa rơi

Sương tan sơm sớm nắng trời rộ mau

Bên bồi bên lở về đâu

Bên trong bên đục dài lâu tình đời

Có anh trong mỗi buồn vui

Trăng treo gọi trẻ mắt người vào thu

Khúc ba: Thần tốc

Đất nước đổ ra đường

Tiềm lực lớn những binh đoàn chiến lược

Binh đoàn hướng Đông, binh đoàn hướng Nam, hướng Bắc

Lướt qua đồn dân vệ, bảo an

Lướt qua các chi khu, căn cứ

Biển đang lắc những hồi chuông đoàn tụ

Phù sa nào rượi mát súng và xe

Quân đi, quân đi

Từ đầu Sao Hôm đến cuối Sao Mai

Ánh đèn pha chói gắt

Hắt loang dài

Đêm thần tốc

Đo thủy triều chiến dịch

Đường rập ràng

Điệp khúc những bàn chân

Con đường Hồ Chí Minh

Chiến dịch Hồ Chí Minh

Thành phố Hồ Chí Minh

Chiến sĩ vừa đi vừa hỏi

Chiến sĩ vừa đi vừa giục

Chiến sĩ vừa đi vừa hát

Cành ngụy trang qua gió thổi ba miền

Đi lút ngày

Ta bật ánh đèn đêm

Cây cối lướt

Những miền quê vụt hé

Cứ hao hao thôn xóm đã qua rồi

Từng mò mẫm trong đèn gầm xoa mỡ

Chớp bom ma quái đón đường

Bỗng rưng rưng thác đèn chiến dịch thắp mình lên đất nước

Tới đích

Đã sông Hương lững thững phía sau đèo

Hình như lòng bịn rịn

Nhưng không phải chia tay

Trận đánh này không có người ở lại

Thần tốc, thần tốc hơn nữa

Táo bạo, táo bạo hơn nữa

Hành khúc các binh đoàn hất kẻ thù ra biển

Ta nghe

Nhật lệnh – lửa mặt trời

Thiết giáp cuốn say người

Lặng lẽ đặc công vào lót ổ

Giành giật những nhịp cầu

Xe pháo ầm ì vô tận nối nhau đi

Áo tân binh xanh đẫm bến phà

Những bà mẹ gặp nhau trong lo toan tầm tã

Tiếng gọi nào nghe rõ

Suốt chiều sâu

Mẹ nén đau

Giấu tờ báo tử

Sáng mai lại tiễn con nhập ngũ

Bốn nghìn năm đất nước mấy khi yên

Nhân dân

Vẫn nguyên vẹn nhân dân

Răng hạt lựu không cam đồng hóa

Đắng chát cũng tìm cánh kiến, cây sim (1)

Mưu trí lấy từ câu chuyện làm ăn

Thành vũ khí theo người đi sứ

Sách bị đốt vẫn còn nguyên tiếng mẹ

Đã bao lần đóng cọc giữ bờ ao

Giặc đến

Người ốm chống giường, chống phản đứng lên

Trẻ con vơ tro, vơ cát đứng lên

Người đang ăn thì cầm lấy đũa

Người đi gặt thủ lấy chuôi liềm

Không quay mặt chẳng bao giờ tiếc máu

Dù cho phải đốt dãy Trường Sơn

Dù cho ăn chay ăn độn

Bíu lấy lá rau như bíu lấy lá buồm

Qua sóng gió hiểm nghèo trăm trận đói

Dù đằng đẵng đợi chờ nhớ thương vời vợi

Lót con dao chung thủy đầu giường

Qua từng đêm làm vốn

Gặp bà con không phải chốn

Gặp bà con mở mặt với bà con

Nhiều mồ hôi thì đêm sẽ ngắn

Cứ bền lòng như pản đóng đinh

Giữ cho được nước mình

Từ vồng khoai, ngọn mướp

Cả những gì chưa biết dưới lòng sông của đất

Chưa đo xong ngoài biển

Cũng rạch ròi trong vạch vẽ ông cha

Nam quốc sơn hà Nam đế cư

Tay ta chỉ và chân ta bước tới

Đất nước mênh mông

Thời cơ khe khắt

Dân tộc kiễng chân giành giật lấy

Đội hình xe tăng dồn xích cho nhau

75 miếng một bên ba xe dồn lấy một

Pháo thủ

Lái xe

Mồ hôi sũng ướt

Đánh và đi

Hai tư thế đứng ngồi

Gạo còn đấy nhưng không sao nấu kịp

Ăn cầm chừng nửa gói lương khô

Uống cầm chừng bình nước má cho

Qua thành phố vội vàng lau mặt lấm

Đồng chí bị thương trên xe

Đồng chí hy sinh trên xe

Chi bộ họp những cánh tay xóc nảy

Đất nước mình, dài rộng của mình đây

Bao nhiêu thành phố đã đi qua

Bao nhiêu cánh đồng, bao nhiêu khuôn mặt

Bao nhiêu cuộc đời gọi ta về kịp

Cúc mọc bờ ao kêu bằng cúc thủy (2)

Cúc sẽ về, xóm Mũi sẽ về ta

Ta sẽ về đùa nhau trên thềm cát

Chạy như điên cho bõ lúc ở rừng

Cho bõ lúc nén cơn ho trinh sát

Ta nói cười cuối biển cũng nghe ta

Ta sẽ uống cho nguôi trăm cơn khát

Từ đôi tay em gái bổ dừa

Sẽ gặp má ta sẽ làm nũng má

Ra vườn hái ổi hát ngu ngơ

Em ơi em, anh không sao viết kịp một dòng thư

Thương nhớ là gì mà anh mang nặng thế

Buồng lái xe tăng nóng bức thế này

Em chẳng đến được đâu, mở cửa lên vẫn nóng

Mở cửa lên là vòm trời cao rộng

Em ở đâu trong thương nhớ của anh

Em ở đâu đất trời không bờ bến

Cổ ta khô sao nắng quá vô tình

Trong cáp nghe trăm tín hiệu vọng về

Anh nghe rõ những vì sao tít tắp

Tiếng bền bỉ xa nào ai tát nước

Tiếng đều đều đâu đang kéo sa

Tiếng giục giã, tiếng cồn cào nóng bỏng

Nhưng không phải tiếng em, không phải tiếng em mà

Gió đâu gió mát sau lưng

Em không phải sau lưng

Em đang ngồi trước mặt

Bởi anh biết, em ơi anh biết

Cuối chặng đường là nỗi nhớ gặp nhau

***

Trên tháp pháo xe tăng ngụy trang trải ngược

Ta lăm lăm hăm hở đứng nhìn

Kẻ thù đổ những dãy bài tuyệt vọng

Chúng nó đang làm lễ gắn sao đôn vài tên lên tướng

Lại vài lời tuyên bố rùm beng

Tử thủ Phan Rang, tử thủ Sài Gòn

Tên tổng thống cắp vàng chuồn và mếu máo

Chúng nó đang đổ xuống Tân Sơn Nhất những hòm đạn tượng trưng

Cũ càng dăm khẩu pháo

Hạm đội Bảy hăm he ngoài biển

Cho nước Mỹ có thời gian

Lấy cớ giết thêm vài vạn lính

Cho nước Mỹ có thời gian

Bỏ vốn lần cuối cùng vơ trẻ con di tản

Bọn CIA thay họ đổi tên treo biển bán hàng

Những tên tư sản hì hục chôn vàng

Vừa chôn vàng vừa thu xếp lưỡi

Cố vấn Hoa Kỳ tranh nhau làm áp phe lần cuối

Vé máy bay tăng tốc leo thang

… Tất cả cần phải có thời gian

Chính phủ đổ thì dựng lên chính phủ

Tổng thống chuồn thì tổng trưởng lên thay

Sư đoàn 18 được tâng bốc tận mây

Vì nó cần đi làm bia Xuân Lộc

***

Xuân Lộc

Tôi gọi những căn nhà trơ trọi hàng hiên

Xiêu vẹo đỡ một hoàng hôn rách rưới

Vạn niên thanh

Tức tưởi

Chết bò lê dưới ghế nhựa ba chân

Ghế hất sấp ấm êm vào lổng chổng

Kẻ thù từ đó hiện ra

Kê thường dân làm bệ bắn

Xuân Lộc

Tôi gọi những cánh rừng cao su

Rừng cao su bật gốc

Chân nhang la liệt đất

Kẻ thù từ đó hiện ra

M.48 bò lên sau bom ngạt dạo đầu

Trăm mảnh đạn đuổi theo người tị nạn

Kẻ thù tàn ác hết những gì chúng có

Những ngày chúng ta gan góc hết mình

Một gốc cao su nửa giờ trước là ta, nửa giờ sau chúng chiếm

Ngày cuối cùng chiến sĩ ta xuất kích chính căn hầm họ xuất kích đầu tiên

Xạ thủ trung liên

Nốt ruồi đen chìm xuống

Lưỡng quyền cao khói súng cao lên

Sau loạt bom vùi

Anh gặp toàn lính mới

Kẻ thù tháo chạy những đâu

Về tới đây chúng không còn chạy nữa

Trước mặt ta là Sài Gòn

Sau lưng chúng cũng là Sài Gòn

Chúng lượm truyền đơn bắn trả ta

Chúng mặc áo cà sa đi chôn mìn định hướng

Chúng phóng M.72 trên nóc nhà thờ

Chỉ huy ta thức khuya

Chỉ huy chúng xài cà phê để thức

Tư lệnh

Lá cờ anh trao cho đơn vị chủ công

Đã qua tay đồng chí thứ ba

Vẫn chưa bay trên nóc nhà thị chính

Cây vật ngang chỉ huy sở tiểu đoàn

Lời anh nghe nghẹn đắng

– Kho đạn ở phía trước

Giếng trong ở phía trước

Chiến công ở phía trước

Sư đoàn bước qua xác giặc mà đi

Đội hình xe tăng – đội hình đột phá

Xích bừa qua bãi bom

Đánh xa bằng đạn phá đạn xuyên

Đánh gần bằng máy gầm lựu đạn

Cần ăng-ten gẫy gập

Đạp vai làm ám hiệu

Tăng ga

Mồ hôi xông nhòe nhoẹt kính tê-sa (3)

Vứt áo đánh trần

Vỏ đạn nhồi thêm cơn nóng dữ

Chiếc xe tăng thành một quả bom hơi

Giặc đổ thêm quân dự bị cuối cùng

Xích sắt cản đường thay dây thép gai

Những tên lính tháo từ Tây Nguyên vỡ

Từ Chu Lai, Bình Định, Khánh Hòa

Chống chèo

Vá víu

Lao vỗ mặt kẻ thù

Một chiếc xe tăng lửa

Cho tôi thăm bảo tàng này tại chỗ

Xin để nguyên đất đá nói cùng ta

Tám chiếc M.48 lật bụng chúc nòng

Thay mọi lời thuyết minh về chiếc T.54 bị cháy

Tháp pháo bong sơn chùm con số không còn

Sắt thép vô danh như cuộc đời chiến sĩ

Có nắm cơm đã cháy thành than

Đen chỉ còn một nửa

Có dấu tay in lõm vào trong

Ngón tay bè của đồng chí lái

Các anh ăn nửa bữa trong ngày

Phần để dành

Làm ta day dứt mãi

Đất ru

Tôi xin làm cỏ ru anh

Trồng cây ơn nghĩa xung quanh hồn người

Tôi ru nhẹ bớt mưa rơi

Sương tan sơm sớm nắng trời rộ mau

Bên bồi bên lở về đâu

Bên trong bên đục dài lâu tình đời

Có anh trong mỗi buồn vui

Trăng treo gọi trẻ mắt người vào thu

Có anh tiếng sấm gọi mùa

Trâu đàn lại gánh tua rua đi cày

Đá nồng vít mạch vôi xây

Có anh cho búp ngói này trông lên.

Xem thêm:  Cửa sổ - Bình Nguyên Trang

(1). Cánh kiến, vỏ sim dùng để nhuộm răng đen

(2). Ca dao Nam Bộ

(3). Kính ngắm của pháo thủ xe tăng